گفت‌وگو: شهاب شهسواری انتشار خبر واقعه دردناكی كه برای دو شهروند ایرانی در خاك تركیه رخ داد، با واكنش‌های زیادی در داخل ایران مواجه شده است. اما همزمان با ایران، در تركیه نیز گروهی از شهروندان ایرانی مقیم تركیه و فعالان مدنی و حقوق بشر این كشور، با جدیت در حال پیگیری جنایت دردناكی هستند كه علیه دو شهروند ایرانی در مرزهای دو كشور اتفاق افتاد. پیمان عارف، فعال مدنی ایرانی مقیم بلژیك، از جمله كسانی است كه پیگیرانه این پرونده را دنبال كرده است. آقای عارف به ما كمك كرد تا در راستای روشن شدن ابعاد با وكیل خانوده حسن و بهنام، دو شهروند ایرانی كه توسط نیروهای امنیتی تركیه در خاك این كشور مورد آزار اذیت قرار گرفته‌اند و یكی جان خود را از دست داد گفت‌وگو كنیم. آقای رجحت لوانت اوزگوكچه، وكیل اهل تركیه از طرف كمیسیون حقوق بشر و كانون وكلای وان، به صورت داوطلبانه پیگیری این پرونده را در تركیه بر عهده گرفته است و در مورد این پرونده و وقایع اینچنینی در خاك تركیه برای «اعتماد» توضیحاتی را بیان كرد. از پیمان عارف برای پذیرفتن زحمت ترجمه این مصاحبه و ایجاد ارتباط تشكر می‌كنم. در ادامه متن كامل گفت‌وگوی «اعتماد» را با رجحت لوانت اوزگوكچه، وكیل دادگستری در تركیه مطالعه می‌كنید: اخیرا خبرها در مورد آزار و اذیت شهروندان ایرانی در خاك تركیه در نزدیكی مرزها به شكل قابل توجهی افزایش یافته است. چرا این اتفاق‌ها تا این حد افزایش یافته است؟ آیا این رویكرد یك مساله مقطعی و جدید است یا اینكه به صورت سیستماتیك، رویكردی منفی علیه ایرانیانی كه به هر صورت به شكل غیرمتعارف وارد خاك تركیه شده‌باشند، وجود دارد؟ نخست باید عرض تسلیت كنم به مخاطبان روزنامه شما به علت فوت حسن، شهروند ایرانی در خاك تركیه. برای بهنام، شهروند ایرانی دیگری نیز كه همراه او بود، آرزوی شفای عاجل دارم. فقط یك سال اخیر نیست كه شاهد چنین رفتاری با ایرانیان در مرزهای تركیه هستیم. سال‌هاست كه چنین رفتارهایی علیه ایرانیان در منطقه‌ای كه ما زندگی می‌كنیم به یك روند سیستماتیك تبدیل شده است. متاسفانه سال‌هاست كه به دلیل وجود اقلیم خشونت و محیط خشونت‌زایی كه در این منطقه وجود دارد و فقدان تفاهم میان دولت‌ها از یك سو و از سوی دیگر فقدان تفاهم میان برخی دولت‌ها با ملت‌ها و جوامع خودشان، فضای خشونت رو به افزایش است و هر آن امكان دارد هر لحظه این امكان وجود دارد كه به دلیل وجود این رویكردهای خشن، رخدادهای بسیار عادی به رخدادهای خشونت‌آمیز بدل شوند. در واقع بیش از هر چیز در این مسائل با واكنش‌های امنیتی مواجه هستیم. دولت تركیه نسبت به هر مساله‌ای در این مناطق واكنش امنیتی نشان می‌دهد و با شرایطی مواجه هستیم كه رفتارهای امنیتی وجود دارد و این رفتارها هم در قالب همان رویكرد امنیت‌گرایانه حكومت تركیه می‌بینیم. حالا كه شما در حال پیگیری این پرونده هستید، تا چه اندازه امیدوار هستید كه رسیدگی عادلانه‌ای به این پرونده صورت بگیرد و عوامل آسیب رساندن به حیات و سلامتی شهروندان ایرانی در خاك تركیه به‌سزای اعمال‌شان برسند؟ متاسفانه در كشوری كه من زندگی می‌كنم، اینگونه رفتارها از سوی ماموران دولت، معمولا بدون مجازات می‌ماند. متاسفانه علی‌رغم اینكه این اتفاق در قانون جزایی تركیه به عنوان جرم تلقی شده است، اما تا به امروز حتی یك مامور دولتی نمی‌توان یافت كه به دلیل جنایتی كه علیه شهروندان غیرنظامی انجام داده است، با مجازات مواجه شده‌باشد. در كشور ما این رفتارها چه درون كشور و چه در مرزها به روندی عادی بدل شده است. در این میان دو حق بنیادین بشر مورد تعرض قرار گرفته است: نخست حق حیات كه باعث مرگ حسن شد و دوم حق دادرسی عادلانه. وقتی كه این دو شهروند ایرانی بازداشت شدند، اگر جرمی مرتكب شده‌بودند باید به دستگاه قضایی تركیه سپرده می‌شدند و حق دادرسی عادلانه در اختیارآنها قرار می‌گرفت. اما در كشوری كه از دهه ۱۹۹۰ به شكل گسترده با مفهوم «قتل‌های فاعل مجهول» مواجهیم، یعنی جنایاتی كه هرگز عامل آن مشخص نمی‌شود، مواجه بوده‌ایم، متاسفانه باید بگویم كه امید چندانی برای به نتیجه رسیدن این پرونده به شكلی كه منجر به مجازات خاطیان شود، ندارم. به نظر من یكی از مسائل بنیادین حل نشده در منطقه مساله كردها است. اگر مساله كرد در چهار كشوری كه كردها در آن زندگی می‌كنند به شكلی دموكراتیك حل شود، كمك شایانی برای جلوگیری از رخدادهایی اینچنین خواهد بود. به لحاظ حقوقی در قوانین تركیه به عنوان دو فرد خارجی تا چه اندازه از حقوق دادرسی برخوردارند، به هر حال این دو نفر خارجی هستند و متهم هستند كه به صورت غیرقانونی از مرز عبور كرده‌اند، تا چه اندازه دستگاه قضایی تركیه اجازه شكایت و پیگیری پرونده به آنها می‌دهد؟ حق دادرسی عادلانه نه تنها برای اتباع خارجی حتی برای اتباع تركیه هم هنوز در سطحی نیست كه بتوان آن را قابل قبول دانست. اما فقدان زمینه برای رسیدگی عادلانه مانع ما نمی‌شود تا برای به نتیجه رساندن این شكایت به لحاظ حقوقی و مجازات عاملان این جنایت تلاش نكنیم و این مسائل باعث نمی‌شود كه ما پیگیری حقوقی را متوقف كنیم. عزم ما این است كه تا لحظه آخر و تمام مراحل دادرسی ممكن این مساله را پیگیری كنیم. فكر می‌كنید دولت جمهوری اسلامی ایران برای پیشگیری از وقوع مجدد چنین جنایت‌هایی چه می‌تواند بكند؟ به اعتقاد شما مطرح كردن این مسائل در گفت‌وگوهای دوجانبه میان دو كشور و افزایش فشار رسانه‌های ایرانی، باعث بهبود رفتار مقام‌های امنیتی تركیه با اتباع ایرانی در مرزهای مشترك دو كشور شود؟ قطعا این موضوع نقش بسزایی خواهد داشت. اگر دولت ایران نسبت به حقوق شهروندان خودش مثل حق سفر، سیاحت و تجارت در خارج از مرزها در كشورهای همسایه حساسیت بیشتری نشان دهد و رسانه‌های ایران حساسیت حمایتی بیشتری نسبت به سرنوشت اتباع ایرانی در خارج از مرزهای ایران نشان دهند و وزارت خارجه شبكه حمایتی قوی‌تری ایجاد كند، قطعا بخشی از این مشكلات حل خواهد شد. از طرف دیگر باید توجه داشت به هر حال دو كشور با هم همسایه هستند و مرز زمینی میان دوكشور وجود دارد. شهروندان دو كشور به دلیل قرابت جغرافیایی علاقه‌مند به تجارت و تعامل با یكدیگر، اگر موانع تجارت برطرف شود و به‌طور مشخص تحریم‌هایی كه علیه ایران برطرف شود و امكان تسهیل تعامل‌های تجاری كوچك و بزرگ، بین شهروندان دو كشور، از جمله شهروندان مرزنشین ایجاد شود، قطعا كمك زیادی به حل و فصل این مسائل می‌شود و از تكرار چنین اتفاقات دردناكی پیشگیری می‌شود. متاسفانه در سال‌های اخیر جامعه تركیه به یك جامعه خشونت‌محور تبدیل شده است. به دلیل رویكرد دولت و به تبع رفتارهای دولت شهروندان تركیه نیز رفتاری را پیشه كرده‌اند كه به جای اینكه مسائل را به جای حل و فصل از طریق مسائل قانونی، از طرق خشونت حل و فصل می‌كنند. بنابراین در جامعه‌ای كه خشونت‌زده و خشونت‌محور شده است، اگر ایرانی‌ها می‌خواهند كه شهروندان‌شان امنیت بیشتری داشته‌باشند، راهی نیست جز اینكه دولت ایران از شهروندانش حمایت كند. یك نكته‌ای را حتما باید اشاره كنم، در این پرونده مثلا آقای بهنام صمدی، كه زنده مانده است، مجبور است برای شركت در جلسات دادرسی، از جمله جلسه بازپرسی و دادگاه به تركیه بیاید، اما مساله اینجاست كه به محض ورود ایشان به خاك تركیه، احتمال اینكه دولت تركیه ایشان را تحت عنوان عبور غیرقانونی از مرز در گذشته، توسط دولت تركیه بازداشت و شاید حتی محبوس شود بدون اینكه امكان شركت در جلسات پرونده شكایتش را داشته‌باشد. كاری كه دولت ایران می‌تواند انجام بدهد این است كه در بالاترین سطح از دولت تضمین بگیرد كه نه بهنام و نه خانواده حسن كه برای پیگیری حقوقی این پرونده به تركیه می‌روند بازداشت نخواهند شد. این حداقل كاری است كه در این پرونده دستگاه سیاست خارجی ایران برای حمایت از شهروندانش می‌تواند انجام دهد. اگر دولت از شهروندانش حمایت كند، كمك شایانی خواهد كرد كه ما در خاك تركیه هم بتوانیم دادرسی عادلانه داشته‌باشیم. كانون وكلای وان و كمیسیون حقوق بشر، مامور رسیدگی به این پرونده شده‌اند. آیا این نهادها در حال حاضر پرونده‌های مشابهی را هم در دست پیگیری دارند كه تاكنون رسانه‌ای نشده‌باشد؟ می‌گویند كه ماه مارس گذشته (اسفند ۱۳۹۸) پرونده كامران گودرزی، نوجوان ۱۷ ساله ایرانی را داشتیم كه در همین نقطه كوهستانی مرزی، رها شد و وسائلش ضبط شد و متاسفانه در برف و سرما جان خود را از دست داد. ما در كانون وكلای وان، كمیسیون حقوق بشر و مردم‌نهاد حقوق بشر وان مفصلا در مورد مساله كولبری در این منطقه یك گزارش مفصل منتشر كردیم. عمدتا این رخدادها توسط دولت تركیه لاپوشانی می‌شود و حتی در این مورد هم اگر بهنام زنده نمی‌ماند و خودش را به خاك ایران نمی‌رساند، این پرونده هرگز علنی نمی‌شد و نهایتا دو جسد در نقطه صفر مرزی پیدا می‌شد و هیچ كس نمی‌فهمید كه دقیقا چه بر سر این دو فرد آمده است و پرونده نیز مانند بسیاری پرونده‌های مشابه به عنوان یك جنایت قاتل مجهول، بایگانی می‌شد. عموما این رخدادها به صورت قاتل مجهول و نامشخص به بایگانی سپرده می‌شوند. خیلی تشكر می‌كنم از شما، هم به این دلیل كه به صورت داوطلبانه و رایگان پرونده دو شهروند ایرانی را پیگیری می‌كنید و هم اینكه برای توضیح این فرصت را در اختیار رسانه ما قرار دادید. من هم از شما متشكرم كه پیگیر این پرونده هستید و از اینجا به همه مردم كشور دوست و برادر، ایران سلام عرض می‌كنم . ________________________________________ متاسفانه در كشوری كه من زندگی می‌كنم، اینگونه رفتارها از سوی ماموران دولت، معمولا بدون مجازات می‌ماند. علی‌رغم اینكه این اتفاق در قانون جزایی تركیه به عنوان جرم تلقی شده، اما تا به امروز حتی یك مامور دولتی نمی‌توان یافت كه به دلیل جنایتی كه علیه شهروندان غیرنظامی انجام داده، با مجازات مواجه شده‌باشد. در كشور ما این رفتارها چه درون كشور و چه در مرزها به روندی عادی بدل شده است. در این میان دو حق بنیادین بشر مورد تعرض قرار گرفته: حق حیات كه باعث مرگ حسن شد و دوم حق دادرسی عادلانه.
نظرات